Waxaa xarunta Wasaaradda Arrimaha Dibada ee
dalka Holland lagu qabtay kulan looga hadlayo ka hortaga burcad badeeda
ka jirta xeebaha dalka Soomaalia, dalka Holland ayaa lagu wadaa bilaha
soo socda inuu hogaanka u qabto Guddiga Caalamiga ah ee loo saaray la
dagaalanka burcadbadeeda (International Contract Group on Piracy).
Kulankan ayaa sidoo kale lagu soo bandhigay buug xog aruurin ah oo ay
soo diyaarisay hay’ ada cilmi baarista ee dalkaasi Holland ee
Clingendael, oo ah hay’ ada dhanka xiriirka caalamiga kala talisa
dowlada Holland.
Waxaa
kulankan sidoo kale kasoo qeyb galay wasaaradaha dalalka Yurub,
Ciidamada NATO, ciidamada Bada ee madaxdooda sare iyo waliba shirkadaha
maraakiibta caalamiga ah ee saameeyeen burcad badeeda.
Waxaa kulankan xubnihii ka hadlay kamid ahaa Kabtanka Hans Lodder
watay ciidamadii Holland ee soo badbaadiyey markab laga lahaa dalka
Germany, ayadoo 10 nin oo Soomaali ah oo ay qabteen maanta maxkamad lagu
soo taagay magaalada Hamburg ee dalka Germany.
Qodobada sida aadka ah looga dooday kulankaasi ayaa waxaa kamid ahaa
qaabka looga hortagi karo burcadbadeeda mustaqbalka fogna xal loogu heli
karo.
Faduma Farah oo ah Agaasimaha hay'adda Hirda ee xarunteedu tahay
Dalka Netherlands,laakiin ka howlgasha gudaha dalka Somalia isla
markaana aheyd qofka magaca Somalia shirka u fadhiyey,ayaa qoraal ay
halkaasi ka akhrisay ku sheegtay dhibaatooyinka burcadbadeeda iyo dhibka
xoogan ay bulshada somalida ku hayaan,marka laga soo tago mida dalalka
shisheeye ay ku qabaan.
Fadumo ayaa waxay ku dheeraatay in dhibka
burcad badeeda uu si weyn u saameeyey dadka danyarta Somaliyeed ee aan
dhaqaalaha badan heysan,kuwaasi oo si weyn loogu kiciyey
maciishada,sababa la xiriira dhaqaalaha burcadbadeeda kasoo gala howlaha
ay ku afduubtaan maraakiibka,iyaddoo khudbadeeda salka u dhigtay dhibka
burcad beeda ku hayaan bulshada somalida,taasi oo aysan inta badan ka
hadlin dalalka horumaray ee isku howlaya waxka qabashada arimaha burcad
badeeda.
Dhinaca
kale Fadumo Maxamed Farah ayaa qeybta danbe hadalkeeda xooga ku saaray
sida lagu xalin karo arimahaasi burcadbadeeda,waxaana ay ku sheegtay
inay muhiim tahay sidii loo caawin lahaa dowlada dhexe ee Somalia,taasi
oo haddii ay ku guuleysato wax ka qabashada howlaha horyaala oo ay ugu
horeeyaan dhinaca amaanka,ay keeni karto inay iska soo af-xirmaan
arimaha burcadbadeeda, Waxay marna rajo xumo ka muujisay howl-galada
reer galbeedka ku doonayaan inay kali ahaan ku xaliyeen
arintaasi,waxayna tiri:
" Aniga,waxaan aaminsanahay in xalka burcadbadeeda uu ku jiro,iyaddoo
talada wax kaga siiyo,bulshada rayidka,odayaasha
dhaqanka,culumo-awdiinka iyo dowlada dhexe ee Somalia, meeshana laga
saaraa arinta beesha caalamka oo kaliya wax uga qabaneyso,howlahan ma
ahan wax sahlan,sidaasi darteed waa in laga fiiriyaa dadka ugu badan oo
ay saameysay,kuwaasina waxaan qabaa inay yihiin somalida,dhinaca kale
waxaan qabaa in wax laga qabto,Maraakiiibta qashinka iyo sunta ku shuba
badeena isla markaana si sharci daro ah uga kalluumeysta, oo aan kaliya
la fiirin arimaha burcadbadeeda " ayey tiri Agaasimaha Hay'adda Hirda
Fadumo Mohamed Farah.
Waxaa muuqaneysay in si weyn loogu kala duwana Arragtida xalka
burcadbadeeda, xubnaha kale ee somalida shirkaasi ka joogay waxaa ka mid
ahaa Mahad Musse Axmed xiriiriyaha guud ee hay’ ada Nedsom ee
Jaaliyadda Soomaalida dalka Holland, isla markaana ah hay’ ada ka
shaqeeya horumarinta dalka Soomaaliya.
Mahad
Musse oo ka hadlayey qodobada shirkaasi looga hadlay ayaa sheegay in
ayagu dhankooda ay sheegeen in loo baahan yahay xalka la dagaalanka
burcad badeeda uu noqdo mid laga qeyb geliyo maamulada ka jira gudaha
dalka Soomaaliya, gaar ahaan Dowlada Puntland oo ayadu ah midda la
kulanta dhibaatooyinka ugu badan ee la xariira burcadbadeeda.
Wuxuuna sheegay Mahad in Beesha Caalamka aysan weli si toos ah
dowlada Puntland ulla gacan qaban dhanka la dagaalanka burcad badeeda,
arrintaasina wax in laga bedalo loo baahan yahay, ayadoo oo uu sheegay
in xalka mustaqbalka fog ee burcad badeeda uu yahay ayadoo dhulka lagala
dagaalamo burcadbadeeda, maamulada jirana lagu taageero sare u qaadida
awooda ciidan iyo xabsiyada.
“Puntland waxay xabsiyada ku heysaa in ka badan 300 maxaabiis burcad
badeed loo hayo, illaa hadana dowlad gacan kasiisa maleh sidii Dowlada
Puntland hawshan cullus wax uga qaban laheed…waana la yaab in Beesha
Caalamka inaysan hada taageero toos ah aysan siin Puntland….waxaana
xusid mudan in Dowlada Puntland iyo Federaalka ay shirkoodii Gaalkacyo
ku gaareen in Puntland hogaanka u qabato arrimaha la dagaalanka Burcad
Badeeda…." ayuu yiri Mahad Musse.
Admiral
Borsboom oo ah Taliyaha Ciidamada Badda ee dalka Holland isla markaana
maanta la gudoonsiiyey buugga lagu soo bandhigay shirkan ayaa sheegay in
ciidamada Badda ee Holland ay dadaal dheer u galeen ka qeyb qaadashada
la dagaalanka burcad badeeda xeebaha Soomaaliya, asagoo sheegay in
muhiim tahay in la dagaalanka burcad badeeda dhanka berigana loo baahan
yahay.
Mr. Henk Swartouw oo asagu ah Agaasinka Arrimaha Dibada ee Holland ee
dhanka Siyaasada Amniga, ayaa sheegay in Beesha Caalamka aysan hada
toos gacan usiin Dowlada Puntland, balse uu sheego inay taageerada u
mariyaan Soomaaliya dhanka Qaramada Midoobay.
Wuxuu sidoo kale sheegay in dhanka Beesha Caalamka uu ka muuqdo
gaabis ku aadan taageerida tooska ah ee Puntland ee la dagaalanka burcad
badeeda, asagoo arrintaasi sabab uga dhigay warbixintii IMG ee Qaramada
Midoobay loo gudbiyey ee lagu sheegay in xubno kamid ah maamulka
Puntland laga yaabo inay xiriir la leeyihiin Burcad badeeda. Arrintaasi
oo uu sheegay inay dhaawac ku tahay xiriirka labada dhinac.
Jort Hemmer oo ah cilmi baarayaasha dhanka siyaasadaha Bariga Afrika
oo halkaasi warbixin ku aadan Soomaaliya kasoo jeediyey ayaa sheegay in
loo baahan yahay in ay muhiim tahay in Puntland laga qeyb geliyo hawlaha
asagoo qiray in heshiiskii Gaalkacyo uu ahaa mid muhiim ah, walow uu
sheegay in la oron karo warbixintii IMG ay caqbad ku noqon karto
taageeradii loo fidin lahaa Puntland.
Dhanka ganacsatada Maraakiibta ayaa ayagu dhankooda sheegay in lacago
badan sanad walba uga baxaan maraakiibta laga afduuba isla markaana si
weyn uga cawday go’aanada dowlada Holland iyo kuwa kale ee Midowga Yurub
ee xakameenaya in shirkadaha Maraakiibta ay kireystaan illaalo
hubeysan.
Todobaadkan ayaa lagu wadaa in dowlada Holland soo bandhigto go’aano
ku aadan la dagaalanka burcad badeeda, Holland ayaa ugu deeqday 1
million oo Euro, khasnada UN-ta ee la dagaalanka burcadbadeeda, ayadoona
lagu wado in bilowga sanadka soo socda ee 2011 ay dowlada Holland
hogaanka u qabato guddiga caalamiga ah ee loo saaray la dagaalanka
Burcadbadeeda ka jirta xeebaha Soomaaliya.
Waan idin salaamay Asxaabta,waxaan halkan idin ku soo dirayaa
warbixin iyo sawiro Shir looga hadlayey burcad badeeda Somalida oo lagu
qabtay Holland,cidii awooda website kiina iisoo dhiga.
Abdiweli Ibrahim Garyare